Гісторыя ідзе сваім шляхам. Хуткім, магутным і несупынным, як палёт планет і зорак. Хто паспявае ісці з ёй у нагу, той адчувае сябе натуральна і ўпэўнена, як банкір на бан
кеце. Яму спрыяюць зоркі,
поспех і навакольныя знаёмыя ды незнаёмыя людзі. Яго праблемы дробныя і хутка вырашальныя, нібыта адмыслова для таго і прыдуманыя, каб цешыць самалюбства свайго ўладальніка. Шчаслівы той, хто адчувае свой час і крочыць разам з ім пераможным маршам непераможнага чалавека.
Горш таму, хто не заўважае бегу гісторыі і застаецца ззаду. Застаецца жыць ужо пражытым некім, і таму ўжо не зусім сваім жыццём. Ды яшчэ ў дадатак не зусім чужым, бо жыве то ён сам. І вымушаны па сваёй дурноце паўтараць ужо зробленыя некім памылкі, наступствы якіх даўно вядомыя ўсім, акрамя яго самога.
А найгорш паэту з абвостранымі пачуццямі і аголенымі нэрвамі, які бачыць, як і куды ляцяць гісторыя і час, хоча і здольны паспяваць за імі, але не можа гэтага сабе дазволіць. Бо мусіць быць са сваім народам, які нібыта крот не заўважыў бегу часу і гістарычнай перспектывы ды застаўся недзе ззаду. Ці збоку ад хады гісторыі. І жыве не ў часе, а насуперак часу. Вось і носіцца паэт туды сюды, не маючы ні прытулку, ні прыстанку, ні ў будучым, ні ў мінулым. І толькі ў яго мроях уяўленне рэальнасці становіцца рэальнасцю. Толькі ў яго марах уяўленне рэчаіснасці становіцца рэчаіснасцю.
Ён больш не крычыць. Бо ўжо накрычаўся і добра ведае, што крыку не чуваць. Таму ён стварае вершы. І верыць, што вершаванае слова знойдзе сваю душу. Што менавіта яно запоўніць пустоты, пустэчы і вакуум у душах, розумах і сэрцах…
Паэта бывае шкада. Шкада яго абвостраных пачуццяў. Шкада яго акрываўленай голай і босай душы. І з гэтага жалю ўзнікае мастацкае ўяўленне таго, што можа было б лепш яго прыстрэліць, каб не пакутваў. А пасля разумееш, што вось менавіта гэты паэт не можа не пакутаваць. Ён жа паэт. Сапраўдны паэт. Ён сваімі пакутамі здымае больш іншых, незнаёмых і невядомых яму людзей. А як не хапае на тое сваіх сілаў, то забірае сілы ў сваіх блізкіх і любімых, каб нарабіўшы блізкім і каханым людзям болю, аблегчыць пакуты далёкім і незнаёмым… А блізкім пакінуць сваю акрываўленую душу, натхненне і веру.
Паэтаў страляць не трэба. Іх трэба берагчы. А страляюцца яны самі. У першую чаргу сваім жыццём і творчасцю. Вось таму і выходзяць з пад іх пяра такія назвы зборнікаў як “Стрэмка”, тая самая “Стрэмка”, з-за пакутлівага верша-адчаю з рамантычнай назвай “Дзяўчына” у мяне спёрлі столькі асобнікаў гэтай кнігі з аўтарскім подпісам для мяне асабіста, колькі разоў я гэтыя кнігі паказваў чытачам. Ці вось цяперашні “Павук”…
Павук. Чаму павук? Перш за ўсё так вырашыў назваць свой зборнік сам аўтар. Таму што аўтара завуць Сяржук Сыс. Таму што чалавек Сяржук Сыс лётае з мінулага ў будучыню, бо бачыць як і куды ляціць гісторыя і час, хоча і здольны паспяваць за імі, але не можа гэтага сабе дазволіць. Бо мусіць быць са сваім народам, які застаўся недзе ззаду. Ці збоку ад хады гісторыі. І жыве не ў часе, а насуперак часу…
А паэт Сяржук Сыс ведае, як хутка і імкліва, “нібы ад свечкі тонкі дым”, зыходзіць час. Але ўпэўнены, што Творца створыць таго, хто падхопіць пачатае ім (“Несуцяшальна і нястрымна”).
Таму што паэт Сяржук Сыс цалкам, усёй сваёй істотай, з душой і нервамі так уваходзіць у вобразы сваіх герояў, што сам становіцца імі. Сам становіцца тым сябрам, якому прысвячае некалькі шчырых радкоў, сам становіцца горадам, па бруку якога сам жа і крочыць, і месяцам, з якім сам жа і п’е віно, і віном, якое п’е з месяцам, і павуком… Гэта пра такіх сказана, што на кожным вяселлі ён маладая, а на кожных паховінах нябожчык (“П’яны сон”). І ў кожным разе застаецца беларусам. Беларускім нябожчыкам, беларускай маладой, беларускім горадам, беларускім месяцам, беларускім віном, беларускім сябрам, беларускім павуком…
Ён, гарадзкі на сённяшні дзень паэт, размаўляе з ветрам у вясковым коміне (“Размова з ветрам”), а на прыродзе, седзячы над Сожам, успамінае чужыя гарады, дзе вітае даўніна беларускага духу, (“Смаленск”), (“Беласток”), (“Вільня”). Або ўзгадвае мясціны, куды хоча ўцячы на нейкі кароткі момант яго беларускі дух (“Уцёкі ў Парыж”), каб хутчэй зноў вярнуцца ў сваю рэчаіснасць, у сваю рэальнасць, і ў такі знаёмы, такі свой і такі чужы час. І натхняцца там таямнічымі пейзажамі роднага краю з яго непаўторнымі, патаемнымі і сакральнымі з’явамі, якія наводзяць на роздум пра вечнае (“Дуб”).
Ну а пад час быцця ў тых чужых гарадах яго сэрца вяртаецца да сваіх сяброў, якія як і ён сам да паранаідальнага стану апантаныя беларушчынай ды ідэямі справядлівасці, і ён прысвячае ім шчырыя ды цёплыя радкі… І Алесю Бяляцкаму (“Абагрэты дзівосным святлом”), і Барысу Пятровічу (“Жыць не страшна”), і сярод іншых, пахвалюся, хаця крыху і нясціпла, і маёй сціплай персоне (“Усё было тут не аднойчы”).
І канечне ж бацьку (“Разальецца Дняпро па вясне”), і канечне ж жонцы (“Штогод з тумановае ніткі”)…
І многім іншым. Але толькі тым, каму, як і яму самому, у галаву прыходзяць роздумы пра дабро і зло. І ніколі тыя роздумы галаву не пакідаюць…
Але “Павук” не раскрывае сутнасць зла і не ўзносіць да нябёс веліч дабра. Не ставіць такой мэты. Адваротнага таксама не паказвае. І нічога не сцвярджае. Творчасць паэта застаецца недзе на мяжы разумення дабра і зла, там, дзе пачынаецца яшчэ ні ім, і ні кім іншым не асэнсаваная і неспазнаная ягоная зямная місія паэта і чалавека з прапіскай у Беларусі. Тая місія, якую калі яму да канца не ўдасца ажыццявіць, то ім усё адно мусіць быць пачатая. Бо калі яна будзе пачатая, то Творца пасля пашле на зямлю яшчэ некага таго, хто падхопіць і прадоўжыць пачатае ім, сённяшнім беларускім паэтам.
“Павук” сабраў вершы розных гадоў. І як сказана на пачатку зборніка, гэта дае мажлівасць прасачыць эвалюцыю аўтара. Я не майстра такога даследвання. Але з упэўненасцю магу сказаць, што канкрэтна аб’ядноўвае ўсе яго вершы за ўсе тыя гады, акрамя імя аўтара. Усе яны адпавядаюць вялікай місіі паэта запаўняць пустэчы вершамі. Пустэчы ідэяў, пустэчы навукі, пустэчы чалавечых душ, пустэчы розумаў, пустэчы сэрцаў… Усе пустэчы. І тыя дзе патрэбны смутак, боль і слёзы, і тыя, дзе неабходныя злосць, рашучасць і бітва, і тыя, дзе патрэбны цяпло, пяшчота і радасць …
І яшчэ беларускі дух. Можна быць сусветным творцам касмічнага маштабу, але з беларускай прапіскай. З той, дзе прапісалася душа… Душа якая баліць і крывавіць, бо муляе глыбока засеўшая стрэмка. Тая самая “Стрэмка”, – я не баюся паўтарыцца, – з-за пакутлівага верша-адчаю з рамантычнай назвай “Дзяўчына” у мяне спёрлі столькі асобнікаў гэтага зборніка з аўтарскім подпісам для мяне асабіста, колькі разоў я гэтыя кнігі паказваў чытачам.
З “Павуком” зараз буду больш асцярожны, маючы папярэдні досвед і добра ўжо ўцяміўшы, што сапраўдныя аматары творчасці Сяржука Сыса могуць забыцца вярнуць кніжку назад пасля прачытанага.
І каб вытрымаць гэты боль ад засеўшай глыбока ў душу стрэмкі, патрэбна мець цярпенне павука (“Павук”, прысвечаны Галіне Дубянецкай). І той мудры беларускі павук шчодра дзеліцца сваім цярпеннем нават з такой эмацыйнай постаццю, як Сяржук Сыс. Зрэшты, дастаткова прачытаць гэты верш, каб зразумець, што іх сімпатыі адзін да другога ўзаемныя.
Таму “Павук”! Канечне ж “Павук”. Што ж яшчэ, акрамя павука? А што далей? Далей пакажа час. Час пакажа паэту, а паэт нам.
Кажуць, што вершы лепш успрымаюцца і глыбей западаюць у душу, калі чытач не ведае творцу асабіста. Зборнік “Павук” чытаецца лёгка, цікава і захапляльна нават пры ўмове, што аўтара ведаеш асабіста з усімі складанасцямі яго няпростай і непрадказальнай натуры. А таксама натуры творчай, мэтнай і беларускай. Там ёсць усё для чытання і роздуму. Там жыццё і пачуцці, парывы душы, захапленні, надзеі, боль… Там смутак і туга пераплеценыя аптымізмам. Там крык.Там цішыня, якую як павучыную павуцінку разрывае цішыня. Там вершы, якія запаўняюць пустоты вершамі.
2014.