– Шаноўны Сяргей Анатольевіч, выхад Вашага першага зборніка паэзіі «Стрэмка» быў прымеркаваны да 50-годдзя, хоць Вы пачалі друкавацца яшчэ ў студэнцкія гады. Чаму шлях да першай кнігі быў такім доўгім?
– Сапраўды, шмат вады сплыло за той час, калі мог бы мець паэтычную кнігу. Прынамсі, мой першы верш быў надрукаваны ў рэспубліканскім друку яшчэ ў 1975 годзе, а больш-менш сур’ёзная публікацыя з’явілася ў «Маладосці» ў 1986 годзе. Такі доўгі шлях да першай кнігі можна было б патлумачыць рознымі прычынамі. Я часам апраўдваў сябе так: «жыццё доўгае, паспею», альбо: «дачакаюся добрай прапановы ад выдавецтва». Пазней суцяшаў сябе тым, што «ёсць інтэрнэт, і там жывуць мае вершы». Тым часам ішлі гады, аж пакуль прыйшло сапраўды рэальнае разуменне гэтае прычыны.Пра гэта, дарэчы, зусім нядаўна напісаў і мой сябар Алесь Бяляцкі ў артыкуле «Светлы смутак па вечнай Радзіме»: «Ішоў да гэтай кніжкі ён доўга. Дасюль у яго магло быць ужо і некалькі кніжак, прынамсі, напісаных Сержуком вершаў хапіла б на іх. Але магло быць і так, што і гэтая кніжка не з’явілася б. Чаму? Дзеля гэтага трэба ведаць характар, натуру майго сябра. А натура і тэмперамент у яго – о-го-го!»
Бяляцкі тут у многім мае рацыю. Шчыра прызнаюся, што да першай паэтычнай кнігі многія гады ставіўся ўвогуле як да праграмнага дзейства, як да кнігі, якая задае далейшы творчы кірунак і вызначае жыццёвае крэда, прыхаванае ў розных мастацкіх штучках: вобразах, параўнаннях, метафарах і алітэрацыях. Я ж доўга, цягам дзесяцігоддзяў, шукаў самога сябе ў жыцці. Прывяду толькі кавалак сваёй працоўнай біяграфіі: грузчык, экспе дытар, настаўнік, журналіст, таваразнаўца, рэкламны спецыяліст, намеснік дырэктара сырнай фабрыкі. Дык, прызнаюся, нават гэтыя працоўныя хістанні толькі ў малой ступені адлюстроўваюць больш глыбокія пошукі «Я» ва ўласнай душы. Нарэшце, здаецца, прыйшло разуменне сябе, недзе блізка да свайго пяцідзесяцігоддзя. Тады і склалася асэнсавана першая паэтычная «Стрэмка». Можа, і запозна, але затое гарманічна.
– У кнізе прысвячэнняў Анатолю Сысу «Ягамосьць» ёсць Ваш верш-прысвячэнне: «Дагадзіў жа ты мне, Анатоль, //дагадзіў… //Хоць тваімі шляхамі //амаль не хадзіў…». Анатоль Сыс быў для вас не проста земляком і сябрам. А кім?
– Мне досыць часта даводзіцца адказваць на гэтае пытанне: «Хто ён быў для Вас?» Дзіўна, але з кожным разам гэта рабіць усё цяжэй і цяжэй. На жаль, я не магу адназначна і проста адказаць на яго. Я шмат разважаў на гэты конт, і з гэтых разважанняў нават цэлы артыкул можна напісаць.Сапраўды, для мяне Анатоль найперш быў земляком, простым і шчырым, старэйшым і ў нечым больш дасведчаным таварышам. Напрыклад, выправіўшыся з вёскі на вучобу ў Гомель, я адчуваў ягоную падтрымку нават проста ў супадзенні прозвішчаў. На першым курсе Гомельскага ўніверсітэта Анатоль неяк так і сказаў: «Сыс, табе пашанцавала. Вучыся і не бойся нікога, а ледзь што – скажаш, што мяне, Сыса, ведаеш… А дзеўкам, як запытаюцца, гавары, што мой сваяк».
Ці былі мы сябрамі? Хіба што віртуальнымі, паколькі жыццёвыя шляхі нашыя ў больш сталым узросце пралягалі далёка адзін ад аднога і толькі зрэдку перакрыжоўваліся ці то ў Мінску, ці то ў Гарошкаве. Аднак частых магчымасцяў заставацца сам-насам і весці шчырыя размовы нават тады было небагата.
У апошнія гады ягонага жыцця сяброўскія повязі сталі больш трывалыя. Вось прыгадваю, як да матчынага дома ў Заспе, на Лугавой, з грукатам падкацілі калёсы. «Тпру, зараза бешаная», – пачуўся знаёмы голас. Выходжу з двара і шчыра любуюся Сысом. У адных драных шортах, збранзавелы, як бюст Грамыкі ў гомельскім скверыку, лысы, здаровы і «трохі ўмазаны». Толік эмацыйна прамаўляе: «Сяржук, братка, прывітанне! Кажуць суседзі, што ты быў у Гарошкаве ды не заспеў нас, дык я каня пазычыў – і да цябе ў Заспу…»
Дык кім жа ён быў для мяне насамрэч? Можа, настаўнікам? Так, магчыма. Пасіянарным паэтычным настаўнікам, кожны радок якога прымушаў мяне думаць пра паэзію, пра сэнс творчасці і сваё месца ў гэтым свеце. Але і гэта не зусім дакладна. Паколькі разам з Сысом, у мой беларускі «настаўніцкі калектыў» уваходзілі Максім Багдановіч, Аркадзь Куляшоў, Уладзімір Караткевіч, малады Алесь Разанаў, нехта, пэўна, яшчэ…
Відаць, адказ на гэтае пытанне трэба шукаць менавіта ў нашых зямляцкіх, а можа і ў нявысветленых да канца сваяцкіх стасунках. Хутчэй за ўсё ён быў для мяне Старэйшым Сысом, часткаю вялікага зямнога роду аднафамільцаў, параскіданых, нібыта драбнюткія кроплі іртуці, па ўсім свеце і якія захавалі прыродную ўласцівасць імкнуцца разам у адзіны духоўны і еднасны камяк. Адсюль бярэ пача-так і ўсё астатняе: сяброўства, зямляцтва, настаўніцтва.
– У Вас творчая сям’я: Вашая жонка – Галіна Дубянецкая – таксама паэт. Як жывецца двум творцам, двум паэтам пад адным дахам?
– Жывецца цесна. Але гэтая цесната іншага кшталту, чым можна адразу ўявіць. Гэта добрая творчая цесната думак, супольнае працы, творчай палемікі, гарачых спрэчак. Цесна часам настолькі, што бывае задумваешся: ці не паглынем мы адзін аднога і ўрэшце станем нечым іншым, а не тымі, кім былі паасобку?
Вяртаючыся да пачатку гэтае размовы, зазначу, што Галіна Дубянецкая, як і я сам, вельмі доўга – два дзесяцігоддзі – ішла да сваёй першай паэтычнай кнігі. Кніга вершаў «Анадыямэна», як і многія іншыя творчыя задумы, паўстала менавіта з гэтай цеснаты, а першым і грунтоўным рэдактарам маёй «Стрэмкі» была менавіта Галіна. Усе кірункі нашага творчага супольніцтва пералічыць цяжка. Гэта і абмен ідэямі, і праца над перакладамі, дзе багаты досвед жонкі адыгрывае вялікую ролю, і пошук амаль няўлоўнага і трапнага паэтычнага слова, і сямейныя стварэнні дзіцячых вершаваных праектаў, і абмеркававанне ўсяго новага, што з’яўляецца на нашай паэтычнай планеце.
Гэты цесны дах – выключны дарунак лёсу, які стаўся нашым супольным творчым жыццём.
«Кніганоша», №16, кастрычнік 2012 года